Jaw Jaw!

Terwijl ik hier nog heerlijk geniet van deze laatste week, ga ik jullie nog even lastig vallen met een lang verslag.

Want ik ben met huisgenootje Marieke (studeert pedagogiek) en Nadine een week naar Jaw Jaw (spreek je uit als Jouw Jouw) geweest. Dit is een dorpje aan de Boven-Suriname rivier. Eerst een paar uur met de bus of taxi, daarna nog een half uurtje varen. Om het dorpje maar even te omschrijven: er zijn geen wegen. De paden zijn van zand, al zijn er ook niet echt paden; alles om de huizen heen is gewoon van zandgrond. De mensen lopen dan ook veel op blote voeten en verder hebben ze ook weinig kleding aan. Vrouwen dragen vaak alleen een gekleurde doek, een panja. Ze spreken hun eigen taal, het Sarramacaans, maar ook wel Nederlands. De huisjes zijn van hout gemaakt en kunnen daken hebben van golfplaten of van bepaalde bladeren. De mensen wassen, afwassen, baden en vissen in de rivier. Binnen loop je niet met je slippers, nee die doe je buiten al uit en je veegt je voeten even op een kleedje. Vanaf het moment dat het donker begint te worden (dat is rond half 7 op dit moment) tot 11 uur ’s avonds heb je stroom. Grappig is wel dat heel wat mensen een tv hebben.. wij hebben juist hier voor het eerst weer eens tv gekeken! Oh, en wat heb ik een bewondering voor wat de mensen hier wel niet op hun hoofd dragen!

Woensdag was het dan zover. Om kwart voor 7 staat de taxi voor onze deur en daar gaan we. Ik heb een laptoptas, rugzak, klein tasje, rolkoffer en nog een losse tas mee. Schandalig. Maar daarbij moet ik wel vermelden dat de helft van de koffer gevuld is met spullen voor de school en de kinderen (schriften, potloden, knuffels, knikkers, etc.) en dat de losse tas gevuld is met een klamboe en eten. Want veel kun je daar niet kopen aangezien de mensen alles zelf verbouwen. Best raar om de Mozart te verlaten, we gaan gewoon zeker een week weg, alsof we een week op vakantie gaan. Wanneer we aan komen rijden bij de Saramaccastraat, waar de busjes naar Atjoni vertrekken, komen er gelijk een stuk of 5 mannen op ons af. We zitten nog in de auto maar ze praten (schreeuwen) allemaal door elkaar heen en we worden er gek van! Ze willen ons graag naar Atjoni brengen, maarja, wie zullen we kiezen? Ik kan amper de autodeur open doen en de mannen proberen onze tassen ook al te pakken. De taxichauffeur weet ook niet zo goed wat hij moet doen. Uiteindelijk gaan we voor de goedkoopste, hij brengt ons voor 50 SRD naar Atjoni. Eenmaal in Atjoni probeert hij uiteindelijk nog meer geld bij ons voor elkaar te krijgen want hij zegt dat we ook nog voor de bagage moeten gaan betalen. Mooi niet, dat hebben we niet afgesproken! Na 2 uur wachten gaan we eindelijk, want dan is het busje (het is zo’n busje waar een stuk of 9 mensen in kunnen) vol. Achter ons en op het dak alle bagage, waaronder een groot matras. Onderweg halen we ook nog mensen op; dan is er zomaar weer iemand die mee wilt rijden of stapt er weer iemand uit. Marieke en Nadine vinden het best spannend, rijden we wel echt naar Atjoni? Maar ik vertrouw het wel en herken de weg. Eenmaal aangekomen in Atjoni staan er gelijk weer mannen bij ons autoraam, want: welke boot zullen we nemen? Maar al snel staat daar ook de zoon van de vrouw bij wie we zullen verblijven en hij stuurt ons naar de bootsman met wie we hadden afgesproken, dus dat is snel geregeld. Na nog een hele tijd wachten gaan we de boot op. Gezellig tussen de Surinaamse vrouwen. Helaas kunnen we weinig verstaan van wat ze zeggen; ze spreken Saramaccaans. We zetten verschillende mensen af bij andere dorpjes en uiteindelijk bereiken we Jaw Jaw.

In Jaw Jaw worden we verwelkomt door vele (naakte) vrouwen en kinderen die in en rond de rivier aan het wassen, vissen en spelen zijn. We bellen het schoolhoofd en hij zegt dat we gewoon een kind moeten vragen om ons naar juffrouw Rita, waar we zullen slapen, te brengen. Dus ik vraag een meisje. Ze draagt maar al te graag mijn rugtas en neemt een rolkoffer mee. De andere mensen in het dorp helpen met onze spullen die omhoog moeten. We volgen het meisje en komen in het huisje van Rita terecht. De schoenen moeten uit voordat je op de soort van veranda van steen/beton gaat staan. We stellen ons voor en ze vertelt het een en ander. Rita is een vrouw van in de 40. Ze is hier geboren en getogen, haar 5 kinderen wonen allemaal in Paramaribo om daar naar school te gaan. Daarna zijn we, samen met allemaal kinderen die mee liepen, even langs het schoolhoofd geweest (waar ik net op tijd zonder slippers naar binnen stap), kregen we heerlijk rijst, kip en kousenband te eten, pakten we onze spulletjes uit en hebben we veel potjes yahtzee gespeeld. Ook hebben we kennis gemaakt met de wc. Een houten hok in de ‘tuin’ met een vierkant gat waar je met je bibs op mag zitten (of zoals wij deden: op je hurken).

Toch zitten we op de een of andere manier alle 3 niet lekker in ons vel. Ik herken dit gevoel helemaal niet. Ik had, sinds ik met mijn moeder in een vergelijkbaar dorpje ben geweest, hartstikke zin om naar Jaw Jaw te gaan! Maar nu.. ik weet het niet meer. Misschien komt het door dat het bloedheet is, of dat we moeten wennen, of door de malariatabletten, vermoeidheid.. en de prijs die we van te voren hadden afgesproken viel opeens ook een stuk hoger uit. En wat moet ik doen in het weekend? Eerst maar eens goed slapen..

Donderdag is de eerste stage dag. Rond half 8 loop ik met Rita, Marieke, Nadine en heel veel kinderen uit het dorp richting het schooltje, dit is ongeveer een kilometer lopen gok ik. Nadat we voorgesteld zijn aan de leerkrachten, ga ik stage lopen in klas 2 om zo te kijken of er verschil is met klas 2 in de stad. Eerst observeren en na de pauze heb ik zelf nog les gegeven en voorgelezen. De klas is sowieso kleiner (20 kinderen) en ik merk dat de kinderen hier onderling beter met elkaar omgaan. Minder vechten, slaan en op elkaar reageren. Dat zie je ook wanneer je in het dorp loopt; kinderen spelen fijn met elkaar. Het is rustiger in de klas.

Onder stage en daarna heb ik nog steeds zo’n naar gevoel dat ik niet herken en ik weet niet wat ik moet doen; eerder naar huis gaan of niet? Maar dan, nadat we voor het eerst in de rivier gaan baden, is het bij Nadine en mij helemaal over, wat frissen we hier van op! Ook hebben we met het schoolhoofd besproken dat we zaterdag kinderen kunnen begeleiden, zondag de kerkviering mee kunnen maken en komen we een Nederlands meisje tegen (vrijdag) die samen met een medestudent onderzoek doet naar ondervoeding in het binnenland; met haar mogen we ook nog mee kijken. Over het weekend hoeven we ons niet meer druk te maken. En dan zit je daar aan de waterkant en komen er ook weer allemaal kinderen kijken.. en met de buurmeisjes ga ik touwtje springen (thanks Merel!), vinden ze helemaal leuk! Dat hielp ook al een heleboel!:)

Vrijdag heb ik klas 2 zelf gedraaid, de leerkracht moest naar de stad. Fijn, alles zelf voorbereiden en doen zonder dat er iemand mee kijkt.. dan gaat het toch altijd wat makkelijker, vind ik. Naast de gewone lessen lekker voorlezen, stickers uitdelen en in de pauze met de kinderen touwtje springen. Soms is het wel lastig dat de kinderen niet zo goed Nederlands kunnen, want dan hebben ze geen idee wat je bedoelt. Ze praten dan anders: gaan. We. Naar. Bui. Ten?

’s Middags hebben een aantal meiden mijn blonde haar ontdekt. Na het baden werd het helemaal ingevlochten. Zij kunnen het een stuk beter dan ik (en waren pas een jaar of 6), maar als je ook ziet wat die moeders met het haar doen dan kan dat ook niet anders.

’s Avonds houden we met Rita een gesprek over de opvoeding etc. hier in het dorp. De kinderen hier worden eigenlijk opgevoed door alle mensen, je mag je bemoeien met het kind van een ander. Ouders geven de kinderen wel eens een tik, maar dat mag je dan niet doen als dorpsgenoot. De kinderen eten wanneer ze honger hebben. De moeder kookt en zij kunnen een bordje halen wanneer ze trek hebben (kan ook meerdere keren). Ze hebben geen bedtijd, wanneer je slaap hebt (wij zeggen ik ben moe, in Suri zeg je: ik heb slaap), ga je slapen. Omdat ze ’s avonds niet veel kunnen doen binnen, gaan ze toch wel slapen. En ze zijn de hele dag al buiten, dus vaak ook wel moe en gaan dus niet heel laat naar bed omdat ze het zelf mogen bepalen. Vanaf een jaar of 6 leert het kind de vaat doen. Omdat ze vanaf jongs af aan al mee gaan, zien ze hoe dit gaat en nemen ze dit vanzelf over. Dit zijn wel meiden. Jongens doen dit ook wel, maar dat is bijvoorbeeld wanneer de jongen de oudste is. En verder.. in het dorp kent iedereen, iedereen en loop je zo bij elkaar naar binnen. Er zijn wel weinig mannen; de meeste wonen in de stad en de vrouwen zijn vrijgezel.

Zaterdag hebben we ook stage gelopen. Dit hebben we samen met het schoolhoofd ‘georganiseerd’. 15 kinderen uit de 1e klas zijn gevraagd om naar school te komen zodat wij ze extra konden begeleiden met lezen. We waren benieuwd hoeveel kinderen er ook echt zouden komen. Nou, dat waren er zelfs 16;). Ik ben wel geschrokken van het niveau van de kinderen. Het schooljaar is nu bijna om maar deze kinderen kennen veel letters nog niet, laat staan dat ze de letters kunnen koppelen tot een woord. De klas leest nu in boekje 4 terwijl deze kinderen boekje 1 nog niet kunnen lezen. Ik dacht eerst dat ze wel redelijk konden lezen, maar ze blijken de teksten in het boekje zo goed te kennen, dat ze het gewoon uit hun hoofd oplezen terwijl het net lijkt of ze lezen. De (9) zwakste zijn we dinsdag nogmaals gaan begeleiden.

’s Middags werd mijn haar weer ingevlochten terwijl de meisjes liedjes aan het zingen waren en daarna ging ik met ze zwemmen. En wanneer je dan 1 kind optilt en ‘weggooid’ in het water, willen natuurlijk alle kinderen dat! Na weer een heerlijke Surinaamse maaltijd zijn we met de zoon en een neefje van Rita naar Lespansie geweest. Dit is een dorpje dat een paar kilometer verderop ligt, de kinderen uit dit dorp gaan in Jaw Jaw naar school. Ondertussen vertelden ze van alles; Nadine en ik hadden samen gewoon 2 leuke gidsen!:) Wanneer je dit dorpje in komt, moet je door een poort. Vrouwen links en mannen recht en dit om de kwade geesten buiten te houden. Het is geen poort van steen hoor, maar van bladeren, takken, etc.

Zaterdagavond hebben we eerst Graig (de neef) yahtzee geleerd. Daarna heb ik bij de buurvrouw met Rita en nog een andere buurvrouw een Afrikaanse film gekeken. Gaat niet over Afrika zelf (dat dacht ik namelijk eerst), het is meer een soort liefdesverhaal opgenomen in Nigeria. De tv stond binnen, wij zaten buiten op plastic stoelen. Wat een lol hadden die vrouwen!

Zondag ben ik met Rita mee geweest naar de kerk, die begon om 9 uur. Het is een Rooms-Katholieke kerk. Lang niet alle mensen uit het dorp gaan naar de kerk, maar ze zijn wel gedoopt, zo vertelde Rita. De vrouwen en meisjes kinderen zaten rechts in de kerk, de mannen en jongens kinderen links. Er zaten veel kinderen in de kerk, vond ik. Normaal hebben ze weinig aan en hebben de kinderen vaak oude kleren aan, nu was iedereen netjes gekleed. Ik heb niet veel van de mis kunnen verstaan aangezien het in het Sarramacaans en Sranan Tongo was. Maar ik vond het wel weer een mooie ervaring! Iedereen (ik ook) had een eigen boekje met alle liederen en er was geen koor, maar de mensen zongen zelf. Prachtig om te horen hoor! En zelf kon ik ook het een en ander mee zingen (dat zingen mis ik toch wel erg hier;)). De mis duurde ongeveer een uur maar begon wel wat later omdat er nog mensen uit andere dorpjes onderweg waren. Ondertussen gingen er kinderen, vast ergens in de bosjes, even naar de wc. Een kerk hier kun je niet vergelijken met de kerken in Nederland; met die in Waarland. Geen prachtig groot gebouw met glas in lood, nee, het dak is van golfplaten en de rest van hout. Met banken en bankjes voor de kinderen. Toch vond ik het een mooie kerk. Wanneer ik hier trouwens vertel wat mijn naam is, krijg ik nogal vaak te horen: mooie naam! Een Bijbelse naam! Ook nu weer. En wanneer ik dan ook nog mijn achternaam zeg..

’s Middags zijn we even bij de studenten gaan kijken die hier voor hun studie geneeskunde onderzoek naar ondervoeding doen. Moeders met kinderen van 0 tot 5 werden opgeroepen om te komen met hun kinderen. Ze houden een gesprek met de moeder (met tolk erbij), wegen en onderzoeken de kinderen. Sturen ze evt. door naar een dokter. Er blijken toch wel wat kinderen te zijn die ondervoed zijn. En wanneer ze wat meer oranje haar hebben, kan dit een teken zijn van vitaminetekort. Ook heb ik nog kleding gewassen (of eigenlijk laten wassen aangezien een meisje, Maxima;), uit klas 2 waar ik dus stage liep het graag voor mij wilde doen) op de Surinaamse manier. Met een blok zeep op een steen schrobben en uitspoelen in de rivier. Verder een echte Surinaamse soep gegeten, gezwommen met de kinderen, lekker lezen.. heerlijk uitrusten! Maar ook nog even stage voorbereiden en een verslag typen hoor. Ook waren er zondag 2 mede pabo studenten naar Jaw Jaw gekomen en daar hebben we gezellig de avond doorgebracht.

Maandag heb ik samen met Nadine klas 2 gedraaid. Zo konden we de kinderen meer aandacht geven door middel van individuele begeleiding. En dat was wel nodig. Ik ging met ze rekenen en het hoorde herhaling te zijn, maar ze begrepen er niks van. Naast het lesgeven zijn we ook lekker extra naar buiten gegaan, hebben we voorgelezen, stickers uitgedeeld.. aan het einde van de dag gaf ik ze een bal en een springtouw en had geen kind meer aan ze. Doeltjes en teams werden zo gemaakt. Een aantal meiden ging sprintwedstrijdjes houden. Ook al heb ik al 3 kwart jaar niet meer aan atletiek gedaan, juf deed natuurlijk ook even mee!

Na stage is huisgenootje Mieke aangekomen. Zij studeert, net als Marieke die zaterdag trouwens terug is gegaan, pedagogiek en komt hier voor 1 a 2 weken stage lopen op de Pater Doorbraakschool. Na een tijd bijkletsen en een lekkere maaltijd, hebben wij laten zien hoe ze hier baden en gezellig spelletjes gespeeld met Nina en Laura (onze mede pabo studenten).

Dinsdag de laatste stagedag op school (en in Suriname!). Met een aantal kinderen uit klas 1 (van zaterdag) ben ik gaan lezen. In klas 1 zitten 35 kinderen waarvan de helft niks doet en niet oplet aangezien de leerkracht hier ook niks van zegt. Ik denk dat ze veel ook niet begrijpen. Omdat het zo’n grote klas is, vroeg ik me af of er kinderen zijn blijven zitten en hier kon ik achter komen door in het register naar de geboortedata en het jaar van inschrijving in dit leerjaar te kijken. Er waren 12 kinderen die tenminste 1 klas hoger hadden kunnen zitten. Ook is er een meisje van 10 jaar dat al voor de 4e keer in klas 1 zit! Toen heb ik besloten om samen met Nadine de registers van alle klassen te gaan bekijken. En dan word je wel even met je neus op de feiten gedrukt. Kinderen die 5 klassen hoger horen te zitten. Ik ben 19 en in klas 5 (groep 7) zit een meisje dat bijna 17 wordt. Zorgelijk hoor! Kinderen gaan hier pas over wanneer ze voldoendes halen.. maar wanneer je wat minder goed kunt leren en geen extra begeleiding krijgt zal het niet zo snel verbeteren! Mieke heeft in ieder geval aangegeven om met het lezen verder te gaan, dat geeft me toch wel een gerust gevoel. Wanneer ik precies wist hoe ik dit had kunnen aanpakken, had ik wel een heel plan op willen stellen om het lezen te verbeteren.

Ook heb ik die dag nog een uur bij de kleuters gekeken, geholpen en gezongen (op een grote paddenstoel). Hier zijn ze opgedeeld in 4 jarigen en 5 jarigen, ik ging bij de 4 jarigen kijken. Het viel me mee dat deze kinderen al best goed Nederlands konden en er waren best veel materialen. Grappig dat ze liedjes als hoofd schouders knie en teen konden. Na stage hebben we afscheid genomen van het schoolhoofd en hem een hoop schriften, potloden, stickers, schoolkrijt en spelletjes gegeven. Ook heb ik nog van alles aan de kinderen uitgedeeld. En een springtouw voor klas 2 waar ik 2 dagen voor de klas heb gestaan. Die heel goed gebruikt wordt in de speelpauze en met gym; ze gingen het leren aan hun eigen juf, leuk om te zien!

Na stage stond er al snel weer echt Surinaamse eten voor ons klaar; rijst met bruine bonen en kip. En ook waren er al gauw weer een stuk of 6 kinderen in huis die kwamen knuffelen en mijn haren kwamen vlechten. Ook een jongetje met het syndroom van Down, de eerst die ik hier in Suriname heb gezien. Ik heb gehoord dat kinderen met een handicap vaak in huis gehouden worden. Na het eten zijn we met Rita naar haar kostgrondje gelopen. Dit was ongeveer 20 minuten lopen door het bos. Ze verbouwt daar tayer, cassave, bananen, pompoen, boulanger, rijst, oker en maïs. Er zijn steeds periodes waarbij ze het drukt heeft met een bepaald product. Soms is ze hier elke dag te vinden (het is ongeveer een half uur lopen door het bos) en andere maanden een paar keer per week. Terug nam ze een blok hout mee op haar hoofd. Hout, wasmanden.. ik vind het zo knap hoe ze dat kunnen! Daarna nog lekker baden, wat is het toch mooi om iedereen zo aan de rivierkant te zien. Jong en oud door elkaar en iedereen doet zijn eigen ding maar helpt elkaar ook!

Dinsdagavond heeft Rita mijn haren ingevlochten en sindsdien word ik door verschillende Surinamers aangesproken met: hée, rasta! Inmiddels, een week later, heb ik de vlechtjes er nog deels in zitten (het is niet meer tot onder ingevlochten, maar voor de helft). Met al die scheidingen heb ik nu wanneer ik ga zonnen een mooi Parbo Bier petje op!

Woensdag was het tijd om weer naar huis te gaan. Maar eerst hebben we om 6 uur ’s ochtends nog de vaat gedaan op de Surinaamse manier. Nat maken, insoppen en afspoelen; in de rivier. Daarna baden en inpakken. Na Rita te hebben bedankt en kennis hebben laten maken met stroopwafels, vertrokken zij en Mieke naar school. Wij hebben nog even rustig opgeruimd tot om 9 uur de boot er was die ons naar Atjoni bracht. Toen we bij Atjoni kwamen, stonden er al mannen in de boot voordat we echt goed aan de kant lagen. Taxi, taxi, taxi? Nee, wij gaan met de bus (een gewone buslijn waar de Surinamers gebruik van maken). Die is vol.. tsja, dat zou ik ook zeggen wanneer ik een taxichauffeur was, dus dat gingen we eerst maar even controleren! Jammer genoeg hadden ze gelijk, de ’s Lands bus zat al helemaal vol (en die kost een stuk minder, dus daarom wilden we daar mee reizen). Maar onder het varen kwamen we de taxichauffeur van de heenweg al tegen (we dachten al, wat een bekend gezicht) en die bracht ons voor 55 SRD weer veilig terug naar de Mozart. We zaten weer gezellig in het busje met wisselende passagiers (kwamen we weer iemand langs de weg tegen die ook instapte), vis, knollen, genoeg bagage en gezellige muziek.

Ook al was het begin wat lastig, het was verder een hele mooi week waarin ik heb genoten van de rust (zelf ook lekker ben uitgerust), de kinderen, het leventje dat ze hier leven en het zelf meedoen aan dit leventje. Ik ben blij dat ik uiteindelijk gebleven ben, het was een mooie ervaring! En voor zover even dit verslag dat nogal lang is voor 1 week. Ik ga jullie vast nog wel vertellen wat ik deze week nog allemaal doe, maar eerst nog lekker genieten van nog maar 3 dagen Suriname:O.

Een lekkere Surinaamse brasa nu ik nog in Suri ben,

Sara